Ieder mens is naar het beeld van God geschapen. Wat is het dan verrassend dat ieder mens uniek is! Geen mens is hetzelfde, ondanks dat men hetzelfde evenbeeld heeft. Dat zegt ons veel over wie God is: zo veelkleurig en niet te vatten. Het kan niet anders dan dat de mensheid bestaat uit veel verschillende mensen met eigen karakters, gewoonten, en noem maar op. Natuurlijk kan er ook veel gezegd worden over alle overeenkomsten tussen mensen. Dingen die men bij elkaar herkent en waarvan je weet dat het precies hetzelfde werkt. Iets wat ieder mens bijvoorbeeld gebruikt zijn afweermechanismen. Ieder mens gebruikt die mechanismen als primaire emotionele reactie op een moeilijke, negatieve of stressvolle gebeurtenis in het leven. Op detailniveau zijn er een heleboel verschillende mechanismen te noemen. Als ze echter grofweg verdeeld worden, dan ziet men drie afweerstijlen.
Afweermechanisme 1: vluchten of vermijden
Misschien is de meest gebruikte afweerstijl wel die van ‘vluchten of vermijden’. Weglopen, eromheen lopen of vluchten lijkt op het moment van een negatieve gebeurtenis het meest logisch. In de hoop dat het probleem zich vanzelf zal oplossen. Net doen of het er niet is, vermijden wat eigenlijk aangepakt moet worden, geeft een gevoel van bescherming en veiligheid dat zoveel beter is dan de realiteit onder ogen zien.
Afweermechanisme 2: verlammen of verstijven
Een tweede afweermechanisme zou ‘verlammen of verstijven’ genoemd kunnen worden. Het is de stijl waarin men verdoofd raakt en waarin geen enkele reactie meer mogelijk lijkt. Passief en gevoelloos lijkt de totale blokkade die zich aandient ondergaan te worden. Verlamd van angst, onzeker en te verstijfd om actie te ondernemen en de gebeurtenis te tackelen is kenmerkend voor deze stijl.
Afweermechanisme 3: vechten
Het derde en laatste afweermechanisme dat genoemd moet worden is ‘vechten’. Het is duidelijk dat deze stijl het tegenovergestelde is van de vorige twee stijlen. Men reageert nu juist door de strijd aan te gaan. Het is de drive om de situatie aan te willen pakken, iets te doen waardoor er verandering mogelijk zal worden. Het is vechten en confronteren. Vaak zal dit gebeuren door anderen de schuld te geven. Het is de aanval inzetten met boosheid en agressie.
De mens reageert niet altijd in dezelfde stijl van de afweermechanismen, maar grofweg kan wel gezegd worden dat een bepaalde stijl dominanter aanwezig is. Het is de stijl die, om zo te zeggen, het beste bij iemand past. Sta eens even stil en denk na op welke manier jij jezelf beschermt tegen moeilijke gebeurtenissen in het leven.
Zijn de stijlen makkelijk te herkennen? Waarschijnlijk wel. Stel we nemen het leven van Jakob als voorbeeld, dan zien we door zijn leven heen de verschillende stijlen afwisselend terug.
Lees Genesis 27-32 door en probeer de antwoorden te vinden op de volgende vragen:
- Welke afweermechanismen gebruikt Jakob in deze hoofdstukken? Kun je zijn meest gebruikte afweermechanisme ontdekken?
- Bedenk in iedere situatie hoe je zelf gereageerd zou hebben als je in Jakobs schoenen had gestaan.
- Kun je bedenken hoe Jezus zou reageren in deze situatie?
