Echtscheiding in de kerk, het is een moeilijk thema. Onze docent Marja Krans, zelf ervaringsdeskundige, geeft er les over binnen de Opleiding Pastorale Hulpverlening en is daarnaast nauw betrokken bij PowerParent, een stichting die zich inzet voor alleengaande ouders. We spreken met haar over dit onderwerp.
Welke impact heeft echtscheiding op je leven?
Een echtscheiding raakt aan ieder deel van je identiteit. W. James , één van de eerste psychologen die identiteit onderzocht, beschrijft die identiteit in drie cirkels: je materiele zelf, daarbinnen je sociale zelf en in de kern je geestelijke zelf1. We spreken als christenen vooral graag over dat laatste en wie je bent in Christus; hoe je als discipel meer en meer op Hem mag lijken. Daar past echtscheiding niet bij; dit zet juist een streep door alles. Dat maakt echtscheiding voor christenen nog eens extra ingrijpend.
Naast ideniteit heeft echtscheiding ook op andere tereinen een enorme impact in je leven. In materieel opzicht gaat alles (idealiter) door twee; met effect op de woonsituatie, je pensioen, maar ook het bezit van een auto, etc. Je raakt daarnaast een groot deel van je sociale netwerk kwijt, dat geldt niet alleen voor de familie, de schoonouders en opa en oma, ook vrienden voelen zich vaak verplicht te kiezen voor de een of de ander, waarbij de reden van de echtscheiding en wie het initiatief genomen heeft een grote rol kan spelen (iemand moet toch de schuld hebben: het zondebok-effect).
Hoe gaat de kerk hiermee om?
Christenen vinden dit vaak moeilijk binnen de kerk; God haat echtbreuk, hoe zit dat dan met echtscheiding? Hoe moet je als gemeente op een gepaste manier met betrokkenen omgaan? Hier zie ik vaak handelingsverlegenheid binnen de kerk. Het lijkt soms dat de genade van Christus, de vergeving van alles wat niet strookt met Zijn heiligheid, ophoudt bij echtscheiding. Dat heeft direct effect op iemands geestelijke identiteit: wie ben je nog als gescheiden man of vrouw binnen de gemeente? Het veilige nest wat de gemeente behoort te zijn, is dat er dan ook nog?
We horen bij PowerParent (zie onder voor meer informatie) de verhalen: niet meer aan het avondmaal (mogen) gaan, niet meer in een bediening mogen staan, de kerk uitgezet worden, gemeenteleden die niet meer met je om willen gaan; een soort ‘tweederangs’ christen worden terwijl je zo’n behoefte hebt aan verbinding, aan een steun in de rug, een luisterend oor, oprechte belangstelling in wat hetgeen gebeurt betekent voor jou.
Echtscheiding is een pijnlijk proces, juist ook in de kerk. Ik ken uit eigen ervaring. Gelukkig ken ik ook de genezing en heling van Christus, het terug mogen vinden van mijn identiteit in Hem: ik ben niet mijn scheiding, maar een geliefde dochter van de Allerhoogste. Hij ziet mij als heilig en rein in Christus en daardoor mag ik volwaardig functioneren in Zijn Koninkrijk. Die plek kan de kerk ook zijn.
Wat geef je (toekomstig) pastoraal hulpverleners hierover mee in je lessen?
De eenzaamheid, het zelfverwijt, de onzekerheid en vragen vanwege een ‘vervuild’ verleden, een gebroken heden en het ontbreken van die verwachtte gezamenlijke toekomst raakt mensen tot op het bot. Dit diepgaande rouwproces kan maar zo naar de achtergrond verschuiven. Dit blijkt vaak te gebeuren wanneer de omgeving vooral gericht is op de schuldvraag en het daaraan verbonden oordeel, of wanneer vanuit de gedachte dat echtscheiding niet mag, slechts aangedrongen wordt op herstel van het huwelijk. Maar ‘it takes two to tango’, je kunt in je eentje geen huwelijk herstellen, hoe gelovig je ook bent.
Bij een echtscheiding doorlopen beide betrokkenen een aantal fasen en die lopen heel vaak niet parallel. Wanneer de een al besloten heeft om te vertrekken, weet de ander nog niets: De één heeft al veel (denk)werk verzet, de ander staat hierbij nog maar aan het begin. Deze fasen kennen is belangrijk voor pastorale werkers, om daardoor passende pastorale hulp te kunnen bieden; waar en hoe we met Christus in deze situatie bij de betrokkenen present kunnen zijn.3
Welke boodschap heb je voor de kerk?
Kijkend naar de ontmoeting tussen Jezus en de Samaritaanse vrouw valt op hoe haar situatie (Samaritaanse, gescheiden, en de man met wie zij is, is haar man niet) Hem niet tegenhoudt de verbinding met haar aan te gaan. In zijn eerlijkheid weet Hij haar zo te raken dat zij, die de bron schuwde om geen mensen tegen te komen, nu diezelfde mensen opzoekt om hen te vertellen over haar ontmoeting met Christus. Hij wist alles over haar… en toch voelde ze zich niet afgewezen en werd ze niet veroordeeld. Een prachtige boodschap van hoop. Welke hoop hebben wij als kerk voor mensen die door een echtscheiding heen gaan? Welk toekomstperspectief?
Vier op de tien huwelijken strandt. Dat betekent dat een deel van de nieuwe generatie niet meer opgroeit binnen wat we het kerngezin noemen. Deze kinderen krijgen wel de reacties mee van de kerk op de echtscheiding van hun ouders en dat raakt hen ook, met alle effecten van dien. Een verkeerde reactie kan de gebrokenheid dus alleen maar groter maker. Daar ligt een enorme uitdaging voor ons als kerk. Christus kwam naar eigen zeggen niet voor wie alles op een rijtje had, maar voor wie vergeving genezing en herstel nodig heeft. Dat is de boodschap van hoop; de kerk als het huisgezin van God; een veilig thuis, voor ieder kind van God!
Hoe geef je hier zelf invulling aan via PowerParent?
PowerParent heeft als doel weduwen, weduwnaren en mensen die gescheiden zijn door middel van weekenden voor alleengaande ouders te bemoedigen en (terug) in verbinding te brengen met een liefdevolle, genadige en vergevende God. Concreet gaat dat vaak om het begeleiden van deze ouders door hun rouwproces naar vergeving en genezing. Daarbij hopen we dat PowerParent uiteindelijk overbodig wordt, omdat kerken zelf deze mensen, de weduwen van deze tijd, omarmen en in overeenstemming met ‘het geknakte riet niet breken, de walmende vlaspit niet uitdoven’ (Jes 42:3).
PowerParent helpt alleengaande ouders in hun kracht te staan
Van 19 t/m 21 april 2024 organiseer PowerParent weer een inspirerend weekend voor alleengaande ouders. Een weekend van ontmoeting en herstel, verbinding en ontwikkeling. Zie voor meer informatie: www.powerparent.nl
[1] James, W. (1950). The principles of psychology, Vol. 1; New York: Dover Publications.
[2] Krans, M. (2022). Iedereen behalve jij? Echtscheiding en identiteit. Spanjer Boek Producties.
