Andries Knevel schreef een nawoord bij onze nieuwe online cursus ‘De historische wortels van de evangelische beweging’. Dit stuk is recent ook in een drieluik gepubliceerd op Cvandaag. In dit nawoord blikt hij op persoonlijke titel evaluerend terug op de ontwikkeling van de evangelische beweging in Nederland sinds 1970. Aan het einde van dit nawoord blikt hij ook vooruit en signaleert dan 10 trends in de evangelische beweging.
Deze trends riepen een aantal vragen en gedachten bij me op, welke ik graag met je wil delen.
Herkenning
Als ‘kind’ van de evangelische beweging (opgegroeid in een ‘evangelisch’ gezin, van huis uit kerkend in een evangelische gemeente en theologie gestudeerd aan de Evangelische Theologische Faculteit), herken ik veel van de ontwikkelingen die beschreven staan in de online cursus en de daaruit voortkomende trends die Andries Knevel beschrijft. Het artikel geeft hierbij woorden en duiding aan dat wat aan het veranderen is, maar waarvan je je lang niet altijd zo bewust van bent. Ik ervaar dit artikel van Knevel dan ook als een waardevolle aanzet tot nadere reflectie.
Theologie van het lijden en van het Koninkrijk
Ik herken sterk het spanningsveld dat Knevel beschrijft wat ontstaat ‘als God niet levert’.
Van de 10 gesignaleerde trends ben ik persoonlijk het meest blij met de toenemende ruimte voor een theologie van het lijden (een term die Knevel zo niet benoemt, maar die wel onderliggend is aan zijn gesignaleerde trends). Ik herken sterk het spanningsveld dat Knevel beschrijft wat ontstaat ‘als God niet levert’. Hier heb ik mezelf en anderen om me heen mee zien worstelen en ook door zien afhaken. Een gebalanceerd onderwijs ten aanzien van ‘het reeds en het nog niet’ van het Koninkrijk van God is hiervoor dan ook cruciaal. Gelukkig is hier meer aandacht voor aan het komen binnen de evangelische beweging. Knevel wijst hierbij op de toenemende mate van aandacht voor het Bijbelse thema ‘Het Koninkrijk van God’. De toenemende theologische doordenking én de praktische vertaalslag daarvan (bijv. op het gebied van omgang met lijden, zorg voor de schepping, zorg voor de medemens, etc.) ervaar ik dan ook als belangrijke positieve ontwikkelingen.
Individualisme
Er gaat een generatie opgroeien voor wie kerkgang iets van vroeger is.
Daarnaast roept een aantal van de gesignaleerde trends ook vragen en zorgen op. Met name de gesignaleerde teruggang van kerkgang en verbondenheid met een geloofsgemeenschap ervaar ik als één van de grootste uitdagingen. ‘Er gaat een generatie opgroeien voor wie kerkgang iets van vroeger is’ schrijft Knevel. Op dit punt heeft de evangelische beweging echt een omslag nodig. We bieden als kerk onvoldoende tegengeluid ten aanzien van de individualistische samenleving. Hierdoor valt het belang van geloofsgemeenschappen weg; als geloven immers iets individualistisch is, dan kan je dat ook beter op je eigen manier invullen. Deze trend van doorgaand individualisme en de nadruk op het persoonlijke gevoel in de evangelische beweging heb ik gemist in het artikel van Andries Knevel. De evangelische beweging zou mijns inziens veel meer het belang van geloofsgemeenschappen moeten uitdragen en vandaaruit zou er ook veel meer dan nu geëxperimenteerd moeten worden met vernieuwende vormen van kerk-zijn. Gemeente zijn is echt iets anders dan zelf een livestream bekijken of podcast beluisteren. Ook de urgentie binnen kerken om na te denken over wat jongeren nodig hebben in hun geloofsontwikkeling en wat de kerk hen hierin hen te bieden heeft, ervaar ik te weinig. Gelukkig zijn er initiatieven als ‘Samen Jong’ die dit proces wel op gang willen brengen. Maar volgens mij moet dit echt op grotere schaal gaan plaatsvinden.
Verlangen naar (charismatische) vernieuwing
Ik zie juist dat in de breedte van de evangelische beweging het verlangen naar ruimte en openheid voor het werk en de gaven van de Heilige Geest toeneemt.
Waar ik Knevel niet helemaal volg, is als hij stelt dat het verlangen naar ‘er is meer’ en charismatische vernieuwing zal blijven, maar dan wel als kleine stroom binnen de mainstream evangelische beweging. Dit zie ik anders. Ik zie juist dat in de breedte van de evangelische beweging het verlangen naar ruimte en openheid voor het werk en de gaven van de Heilige Geest toeneemt. Ik verwacht dat dit ook verder zal doorzetten. Dit verlangen naar ‘meer’ uit zich echter wel op verschillende manieren, waarbij de evangelische beweging ook leert van andere christelijke stromingen. Denk bijvoorbeeld aan luisterend bidden, ministry gebed of lectio divina als uitingen van verwachtingsvol bidden en Bijbellezen. Maar ook geestesgaven als genezing en profetie zijn al lang niet meer ‘voorbehouden’ aan de pinksterkerken, maar worden steeds meer een vanzelfsprekend onderdeel van het geestelijk leven en kerk-zijn in de volle breedte van de evangelische beweging. Vernieuwingsbewegingen als Opwekking, New Wine, Evangelisch Werkverband, Royal Mission en bijvoorbeeld ook Contemplatio hebben hier mijns inziens een belangrijke rol in. Als Evangelisch College dragen we hier ook aan bij met evenwichtig onderwijs in ons Studietraject Gods Koninkrijk en de Heilige Geest. Zoals ook de Theologische Universiteit Kampen|Utrecht dit doet met hun master Spiritualiteit en de cursus Charismatische vernieuwing. Ik verwacht hiervan een grotere (en mijn inziens positieve) invloed.
God is te vinden en te dienen in het alledaagse
Een trend die ik miste bij Andries Knevel is dat er binnen de evangelische beweging (gelukkig) meer aandacht aan het komen is voor God vinden en navolgen in het alledaagse. Daar waar eerder de nadruk sterker heeft gelegen op een dualistische benadering van het geestelijke versus het alledaagse, ontstaat er nu een meer integrale benadering: geloven heeft alles te maken met het dagelijks leven. God laat zich net zozeer ontmoeten op zondagochtend als maandagmiddag. En geestelijk leven uit zich net zozeer in het aanbidden van God tijdens een worshipavond, als in de supermarkt bij het maken van bewuste keuzes welke producten je wel en niet koopt.
Van zekerheid naar trouw
Tot slot stelt Andries Knevel in zijn artikel dat de tijd van standpunten innemen definitief voorbij is. Geloven wordt meer en meer getypeerd als een zoektocht ‘van zekerheid naar trouw’. In mijn persoonlijke geloofsreis herken ik deze beweging. Van huis uit en in de kerk waar ik opgroeide lagen de kaders vrij vast: de Bijbel was er immers ‘duidelijk’ over wat goed en wat fout was. En andersdenkenden werden het liefst zoveel mogelijk buiten de deur gehouden. Voor mijn generatie (millennials / generatie Y) en de daaropvolgende generatie (generatie Z) is dit niet meer het uitgangspunt. Hierin komt natuurlijk het postmodernistische gedachtegoed in mee: iedereen heeft zijn eigen waarheid. Positief geduid ontstaat er hierdoor denkruimte en meer verbinding, omdat we het niet met elkaar eens hoeven zijn, om elkaar toch te erkennen als medegelovigen en om samen te kunnen optrekken: we gaan samen op zoek. Ik heb het als bevrijdend ervaren om terughoudend te mogen zijn in stevige stellingnames over wat vermeend goed of fout is. Voor mij heeft deze openheid om te mogen zoeken me veel goeds gebracht en ik geloof oprecht dat dit me als zoekende gelovige dichter bij Jezus heeft gebracht.
De rol van de Bijbel
Navolging van Christus wordt dan een reis op goed gevoel, zonder de kritische ‘tegenstem’ van Gods Woord die ons oproept tot omkeer en een onderscheidende levensstijl die past bij Zijn Koninkrijk.
En anderzijds ervaar ik ook een keerzijde van deze openheid ten aanzien van standpunten. Want wat kan en mag dan nog wel uitgedragen worden als waarheid en als navolgingswaardig? Waarin wordt het Koninkrijk van God nog zichtbaar en tastbaar, als ieder zijn eigen waarheid daarover heeft? Navolging en vrijblijvendheid staan toch eerder tegenover elkaar dan dat ze elkaar versterken? Wat geef ik mijn kinderen mee als moreel kompas om vanuit te leven? Is er nog een gedeelde ethiek of is het onderwijs van Jezus naar ieders eigen inzicht uit te leggen?
Hierin heb ik wel mijn zorgen ten aanzien van de ontwikkelingen binnen de evangelische beweging, omdat de Bijbel als bron en norm voor het leven onder druk komt te staan.Als de Bijbel een boek wordt dat iedereen vanuit zijn/haar eigen inzicht kan interpreteren, relativeren of zelfs negeren, dan verliest de Bijbel gezag, zeggingskracht en relevantie. Navolging van Christus wordt dan een reis op goed gevoel, zonder de kritische ‘tegenstem’ van Gods Woord die ons oproept tot omkeer en een onderscheidende levensstijl die past bij Zijn Koninkrijk. Dit roept bij mij de vraag op in hoeverre (de bereidheid tot) discipelschap en gehoorzaamheid nog voldoende een notie is in de evangelische beweging?
Het belang van onderwijs
Wat mij betreft uit zich hierin het belang van bijbels-theologisch onderwijs: het leren rekenschap te geven dat we de Schrift enerzijds altijd met een beperkt zichtveld lezen (als feilbaar mens in een eigen tijd en context; wat ons bescheiden maakt om al te stellige standpunten in te nemen ten aanzien van onderwerpen die niet direct de kern raken), maar anderzijds ook voluit te geloven dat de Bijbel een universele boodschap uitdraagt en ons bekend maakt met het heil dat is gebracht door Jezus Christus, de Zoon van God en die ons oproept tot een radicale navolging van Hem in alle facetten van ons leven.
Aan die navolging wil ik trouw blijven, niet als trend, maar als vast kompas voor het leven.
Jesse van Nes
Algemeen directeur
Het is als Evangelisch College ons verlangen door ons onderwijs een bijdrage te leveren aan het vormen van toegewijde discipelen, door studenten en cursisten vanuit de Bijbel toe te rusten en te inspireren tot een leven dat gericht is op het navolgen van Christus.
